Boya Uygulama Sürecinde Karşılaşılabilecek Tehlikeler ve Riskler

Boya imalatı yapılan ve boya kullanılan işletmeler çeşitli kimyasal etkenlerden dolayı iş sağlığı ve güvenliği açısından çok tehlikeli sınıfta yer almaktadır. Solvent buharları bu etkenlerin başında yer almaktadır. Kimyasallar deri üzerinde tahrişe neden olabileceği gibi cilt yüzeyinden emilmek suretiyle bazı iç organlara zarar verebilmektedir. Üretim esnasında kullanılan solventler sağlık ve güvenlik riski taşıyan en önemli etmenlerden biridir. Solvent buharının sürekli solunması astım, akciğerlerde tahriş ve bir takım solum sistemi rahatsızlıklarına neden olmaktadır. Göz ve cilde temas etmesi sonucu tahrişe, yutulması halinde iç organlarda hasara yol açabilen ve ölüme sebep olabilecek özelliklere sahiptirler. Kullanılan bazı kimyasal maddeler ise akciğerde yaralar meydana getirerek solunum kapasitesini azaltır.

Boya hanelerde çalışma ortamlarına bağlı olarak çeşitli tehlike ve riskler mevcuttur. Boyanan parçalar ve ekipmanların ayağa düşme riski, kaygan zeminde düşme riski ve yüksekten düşme gibi riskler bunlardan bazılarıdır. İşyerlerinde kullanılan basınçlı sistemlerden kaynaklı çeşitli yaralanmalar meydana gelmektedir. İş ekipmanlarından kaynaklı el sıkıştırma, parmak ezilmesi, forklift altında ayak sıkışması gibi birçok iş kazaları meydana gelmektedir. Kullanılan kimyasal madelere bağlı olarak işyerlerinde statik elektrik kaynaklı yangın ve patlama riski mevcuttur. Toz boya üretimi yapılan işyerlerinde ise toz patlamaları riski bulunmaktadır. Solventler parlama noktalarının düşük olması sebebiyle yangın tehlikesi meydana getirmektedir. Yangın veya patlama riski bulunan kimyasalların malzeme ve güvenlik bilgi formları incelenmelidir. Boya ile çalışılan ortamlarda ergonomik riskler önemli problemlere neden olmaktadır. Yük kaldırma, itme çekme hareketleri, boyama esnasında vücudun el, bilek, dirsek omuz, boyun gibi bölgelerinde zorlamalar önemli kas iskelet sistemi hasarlarını beraberinde getirmektedir. Boya sektöründe kullanılan çeşitli ekipman ve makinalardan kaynaklı gürültü maruziyeti yaşanmakta ve bu maruziyet sonucu çalışanlarda işitme kayıpları meydana gelmektedir.
 

Solventler solunum, yutma ve deri yoluyla insan bedenine girerler. Ortam sıcaklığında kolay buharlaşan solventler solunum yoluyla akciğerlerden hızlı bir şekilde kana karışırlar. Yutma yoluyla ise solvente maruz kalmış yiyeceklerin tüketilmesi sonucu sindirim yolu aracılığıyla maruziyete sebep olur. Yağ çözücü etkiye sahip olan solventler derinin koruyucu etkisini azaltarak kolaylıkla deri yoluyla emilerek kana karışırlar. Solventler içeriğinde sahip olduğu maddelerin özelliklerine göre insan sağlığı üzerinde farklı etkilere neden olur. Solventlere maruziyet süresini artmasıyla insan sağlığı üzerinde uzun süreli etkiler oluşturur. Solventlere maruziyet şekline göre etkileri değişir. Ayrıca, solventlerin içeriğinde bulunan maddeler yanıcı, uçucu, kolay buharlaşıp ortama zehirli veya patlayıcı gaz karışımlarının oluşmasına neden olan özelliklere sahiptir. Sahip oldukları bu özellikler neticesinde iş kazalarının meydana gelmesine doğrudan ya da dolaylı yollarla sebep olurlar. İçeriğinde halojen bulunduran solventler, yanmaları sonucunda dioksin ve furan gibi zehirli gazların oluşumuna neden olur. Solventlerin insan sağlığı üzerinde etkilerini göstermesi farklı faktörlere bağlıdır. Bu faktörler solventin çeşidine, etkilenmenin hangi yolla gerçekleştiğine, etkilenme süresine ve bireylerin hassasiyetine göre değişir.

Kısa süreli etkilenmelerde ortaya çıkan sağlık bozuklukları: Kısa süreli ve yoğun solvent maruziyeti sonucu ortaya çıkan geçici etkilenmelerdir. Kısa süreli etkilenmelerde deri sorunlarına, baş ağrısına, uyuklamaya, dikkat dağınıklığı ve mide bulantısı gibi sorunlara neden olur. Solventin neden olduğu etkiler hızlı bir şekilde başlar ve sonlanır. Yoğun solvent maruziyeti baygınlık ve hatta ölümle bile sonuçlanabilir.

Uzun süreli etkilenmelerde ortaya çıkan sağlık bozuklukları: Solvent maruziyetinin az ve sürekli tekrarlaması sonucu oluşur. Ortaya çıkan problemler yavaş ilerleyen, tedavileri zor olan, yaşam kalitesini etkileyen ve insan ömrünü azaltan sağlık sorunlarıdır. Tekrarlayan ve uzun süreli solvent etkisinde kalan kişilerin beyin ve sinir sisteminde, derilerinde, solunum yollarında, karaciğerlerinde, böbreklerinde ve üreme sistemlerinde çeşitli bozukluklara neden olur. Solunum yolu maruziyetlerinde akciğerlerde yanma ve bronş iltihabı sonucu öksürüğe neden olur. İnsan derilerinin uzun ve tekrarlayan etki altında kalması sonucu ise deride iltihaplanma, deride çatlama ve deride kuruma gibi birçok etkiye neden olmaktadır. Solventlerin merkezi sinir sistemi üzerine çok büyük etkileri vardır. Ortaya çıkan bu etkiler alınganlık, sinirlilik, güçsüzlük, yorgunluk, sersemlik ve uyku hali gibi insan sinir sisteminde ortaya çıkan insan hayatını olumsuz etkileyen sağlık problemleridir. Solventlere uzun süre maruz kalmak karaciğerler üzerinde de çeşitli hasara yol açmakta ve pankreas, akciğer, böbrek ve idrar torbası olmak üzere çeşitli kanser türlerine neden olmaktadır. Solventler üreme sistemleri üzerindede oldukça zararlı etkilere sahiptir. Uzun süreli solvent maruziyeti kısırlığa ve kadınlarda düşüklere sebep olmaktadır. Solventin ortaya çıkarmış olduğu bu etkiler iş gücü kayıplarına neden olurken ekonomiyede büyük külfet oluşturmaktadır.

Önerilen Makale: Boya malzemeleri, boya teknikleri ve uygulamaları hakkında detaylı bilgi almak için maltepe jotun bayi sayfamızı ziyaret etmenizi tavsiye ederiz.

 

Boya üretiminde ve sonrasında kullanılan kimyasal maddeler genellikle solunduğunda tahriş edici ve anestezik özelliğe sahip, göze ve cilde temasında tahriş edici, yutma durumunda ise kimyasalın özelliğine göre iç organlarda tahribata yol açabilen, hatta ölüme sebebiyet verebilen özelliklere sahip maddelerdir. Bu kimyasal maddelere karşı alınacak güvenlik önlemleri neticesinde oluşabilecek risklerin en aza indirilmesi sağlanacaktır. Ayrıca bu maddeler yangına ve patlamalara sebebiyet verirler.

Alınacak Başlıca Önlemler

Ortam Ölçümleri Riskin sebep olacabileceği tehlikeri bilmek kontrol mekanizmasının oluşmasını sağlayan en önemli faktördür. İş ortamında oluşabilecek patlayıcı ve yanıcı ortamın oluşmaması için gerekli solvent ölçümleri yapılmalıdır. Yapılan ölçümler çalışanın solunum bölgesinden alınan örneklerle ve işyerinde bulunan statik toplayıcı pompalardan alınan örneklerle yapılır. Çalışma ortamında yapılan ölçümler işçiden alınan kan ve idrarında solvent gibi kimyasalların tespit edilmesi için yapılan analizilerin yerine geçmez. Yapılan iki analizdede elde edilen veriler birbirini tamamlayıcı niteliktedir.

İşyerlerinde yapılan ortam ölçümleri uluslararası kuruluşların belirlediği sınırlar içerisinde olmalıdır. Çalışma ortamında standartların kabul ettiği değerlerin üstüne çıkılmamalıdır. İşyerlerinde bulunan solvent ve benzeri kimyasal maddeler çeşitli reaksiyonlara girerek sağlık açısından birbirlerinden daha zararlı maddeler oluştururlar. Bu nedenle solventlerin sebep olabileceği sağlık bozuklukları yapılan kan ve idrar tahlilleri ile gerekli bilgilere ulaşılması mümkün olmayacaktır. Ancak işçiler üzerinde yapılacak ayrıntılı ve periyodik muayeneler neticesinde gerekli bilgilere ulaşılması sağlanacaktır.
 

İşyerlerinde çalışan işçilerin solventler nedeniyle oluşabilecek sağlık sorunlarına karşı tedbir alınmalı ve oluşabilecek tehlikeler önlenmelidir. Önlemler önceliklere göre belirlenmelidir. Riskin kontrolü; ortadan kaldırma, mühendislik önlemler, yönetsel önlemler ve kişisel koruyucular gibi ana başlıklar altında yönetilmektedir.

Ortadan kaldırma/yerine koyma ve işlem değişikliği: Solvent ile çalışlan işyerlerinde solventlerden kaynaklanacak riskleri azaltmak için uygulanması gereken kontrol yöntemidir. İşyerlerinde kullanılan solventlerin çalışanlara olan zararlarını azaltmak için solventin yerine kullanılacak yöntemler ve teknikler araştırılmalıdır. Kullanılan zararlı solventin yerine daha az zararlı solvent kullanılması riski azaltabilecek en basit koruma yöntemidir.

Mühendislik önlemleri: Solventle çalışılan işyerlerinde riskin ortadan kaldırılmasına yönenelik uygulanabilecek otomasyon sistemi ilk düşünülen mühendislik önlemlerinin başında gelmektedir. Solventin neden olduğu zehirli buharları uzaklaştırmak için lokal havalandırma kullanılmalıdır. Lokal havalandırmalar işyerinin ve çalışanların ihtiyaçları göz önüne alınarak tasarlanmalıdır. İhtiyaçlar doğrultusunda tasarlanmayan havalandırmalar işe yaramayacağı gibi ekonomik zarardan başka hiçbir seye yaramayacaktır. Lokal havalandırma tasarım aşamasında davlumbazların tipi, yüksekliği, kaynağa ve riske göre konumu, taşıyıcı kanalların hava akımını sağlayabilecek boyut ve şekilde tasarlanması, fanların konumu, gücü, gürültüsü, kirlenmiş havanın genel atmosfere atılma koşulları üzerinde gerekli çalışmalar yapılmalı ve önlemler alınmalıdır. Solvent ile çalışılan iş yerlerinde solventin sebep olduğu etkileri azaltmak için; işçiler belli periyotlarla farklı bölümlerde çalıştırılarak sürekli maruziyetin önüne geçilmelidir. Ayrıca solvent ile çalışılan bölüm solvent ile çalışılmayan bölümlerden izole edilmelidir.

Böylece çalışan diğer işçilerin solvente olan maruziyeti engellenecektir. İşyerinin genel havalandırmasının düzgün yapılması solvent yoğunluğunu azaltarak işçilerin solventin neden olduğu etkilerin azalmasını sağlayacaktır. Genel havalandırma sistemi tasarlanırken termal konfor koşulları düşünülerek tasarlanmalıdır.

Yönetsel önlemler: Yönetsel önlemlerin amacı çalışanların genel sağlığını korumaktır. İşyeri yönetimleri yükümlülükleri gereği işçilerin deri ve solunum yoluyla solventin neden olacağı etkileri engellemek amacıyla önlemler almalıdır. İşyerlerinde genel sağlık politikası ve solvent etkilerinin azaltılmasına yönelik politikalar oluşturulmalıdır. Ayrıca ortaya koyulan politikalar yönetimler tarafından duyurulmalı ve uygulanmalıdır.

• Kullanılan kimyasal maddelerin Malzeme Güvenlik Formları oluşturulmalı ya da üretici firmadan talep edilmeli, 
• Solvent buharının oluşabileceği bölgelere giriş ve çıkışlar sınırlandırılmalı, 
• Solventlerin içine koyulduğu kaplar anlaşılır dil ve semboller kullanılarak etiketlenmeli, 
• Solventler kapalı kaplarda muhafaza edilmeli, 
• İşyerinde solvent yoğunluğunun oluşabileceği alanlarda sigara içilmesi yasaklanmalı, 
• İşyerlerinde riskleri belirten uyarıcı levhalar bulunmalı, 
• İşçilere kullanılan kimyasal maddelerle ilgili gerekli eğitimler verilmeli, 
• Solventlerin depolanacağı alanlar yangın, patlama ve solvent buharlaşması gibi riskleri gözönüne alınarak seçilmeli, 
• Statik elektriğin neden olabileceği patlamalara karşı exproof (kıvılcım çıkarmayan) malzemeler kullanılmalıdır.

Kişisel koruyucuların kullanılması: Kişisel koruyucular tek başlarına bir önlem değildir. Alınan diğer önlemleri tamamlayıcı olarak kullanılmalıdır. Diğer yöntemler olmadan kişisel koruyucuların tek başlarına oluşabilecek risklere karşı kullanılmasının hiçbir yararı yoktur. Kişisel koruyucular kişiye ve riske göre şeçilmelidir. Kişisel koruyucuların kullanımı ve bakımı hakkında işçilere eğitim verilmelidir. Gerekli önlemlerin alınmasına rağmen ortamdaki solvent yoğunluğu istenilen düzeyde değilse solunum koruyucular kullanılmalıdır. Solunum koruyucu maskeler kimyasal tutucu filtresi bulunan ya da dışarıdan hava sağlayan tipte olmalıdır. Seçilen maskeler solvent yoğunluğu ve maruziyet süresi göz önüne alınarak seçilmelidir. Solventin deri üzerinde etkisini azaltmak ve korumak amacıyla solvent geçirgen olmayan eldivenler, ayakkabılar, iş elbiseleri kullanılmalıdır. Ayrıca derinin korunması amacıyla bariyer kremler, gözün korunması amacıylada gözlük kullanılmalıdır.